List, charakterystyka czy interpretacja porównawcza wierszy powinny mieć budowę trójdzielną. Wstęp,
rozwinięcie i zakończenie (podsumowanie) powinno się wyróżnić za pomocą akapitów. Należy umieścić więcej akapitów, gdy rozpoczynasz nową myśl, np. rozważając kolejny problem w rozwinięciu pracy.
Pamiętaj o proporcjach: wstęp i wnioski mają być znacznie krótsze niż zasadnicza część wypracowania.
Grzechy stylu
Wypracowanie na egzaminie to sytuacja jak najbardziej oficjalna, dlatego nie jest wskazane użycie sformułowań potocznych, wulgaryzmów. Nie można umieścić w pracy zdania: ktoś „świetnie ogarniał szkołę”, „zrobił dla Polski tyle, co kot napłakał” (zbyt potoczne!) ani „cholernie się nudził” (wulgaryzm!).
Nie powinieneś pisać, że: Maciej Boryna był tatą Antka.
Nie mówimy o mamie czy tacie, lecz o ojcu i matce bohatera literackiego!
Manierą jest pisanie o autorze utworu „Pan Mickiewicz” czy o krytyku „Pan Boy Żeleński”, nadużywanie zdrobnień (zdanie „Łęccy nie mieli już pieniążków”).
Z frazeologią za pan brat
Kontaminacja, czyli niewłaściwe połączenie dwu związków frazeologicznych w jeden niepoprawny, jest błędem.
Przywiązujemy do czegoś wagę, ale zwracamy na coś uwagę (nie piszemy więc, że „przywiązujemy do czegoś uwagę”).
Jeden z uczniów w wypracowaniu napisał zamiast o owczym pędzie – o baranim pędzie. To naturalnie błąd!
Wielu uczniów nadużywa słowa „osobiście” w połączeniach „osobiście myślę”, „sądzę”, „uważam”. Osobiście można coś odebrać, załatwić, ale nie myśleć.
Napisz dobrze TĘ pracę!
Niedopuszczalne w mowie, jak i piśmie jest używanie zaimka „te” w odniesieniu do rzeczowników rodzaju nijakiego w liczbie pojedynczej (poprawna forma: to wypracowanie!, zaimek „te” łączy się tylko z liczbą mnogą – te wypracowania!). W odmianie mówionej języka dopuszczalne jest używanie zaimka „tą” w odniesieniu do rzeczowników rodzaju żeńskiego postawionych w bierniku, ale w odmianie pisanej języka w takich sytuacjach w bierniku stosujemy wyłącznie zaimek „tę” (poprawnie: „chcę zdać tę maturę”, „chcę dobrze napisać tę pracę”, ale „jestem zachwycona tą pracą”).
Niepokoi niewłaściwe stosowanie liczebników zbiorowych – „dwoje” czy „troje” mogą się odnosić do osób różnej płci, niedorosłych, rzeczowników mających tylko formę liczby mnogiej.
Nie można pisać „dwoje” czy „czworo” o grupach złożonych z samych mężczyzn! Napisz: „Tych dwoje ludzi – Stanisław Wokulski i panna Łęcka”, ale „tych dwóch mężczyzn, Wokulski i Rzecki”.
Wiele osób tworzy formy liczby mnogiej wyrazów, które takich form nie mają. Poprawne jest pisanie o problematyce czy tematyce utworów (nie problematykach i tematykach!).
Powtórzenia, synonimy
Unikaj takich samych wyrazów w sąsiedztwie. Kiedy zastosujesz synonimy, problem zniknie. Pamiętaj, że nie wszystkie wyrazy bliskoznaczne można zastępować innymi, choćby ze względu na ich zabarwienie emocjonalne. O wielkim psie nie powiemy psinka. Jeśli ktoś bezmyślnie zastępuje tytuł „Rota” Marii Konopnickiej wyrazem „książka”, popełnia błąd. Utwór jest krótki, można nazwać go wierszem czy
tekstem, ale nie książką!
Uwaga na składnię!
Nie można napisać: „Bohaterem książki „Kamienie na szaniec” jest młodzież. Walczą oni…”. Wyraz „oni” i czasownik w liczbie mnogiej nie zostały zastosowane właściwie, skoro bohaterem jest młodzież… (wyraz w liczbie pojedynczej), to walczy ona…
W zdaniach z imiesłowowym równoważnikiem zdania błędy wynikają na ogół z niezgodności podmiotów zdań składowych (rażący błąd: „Idąc do domu, padał deszcz”).
Sprawdzaj wypracowania także pod tym kątem!
Jak zdobyć punkty za styl, kompozycję i język? Jak urozmaicić wypracowanie? I napisać wzorcową pracę maturalną z „Dziadów” i odpowiedzieć na pytania z zestawu egzaminacyjnego na maturę ustną?
Materiały edukacyjne do tych zagadnień są w „Cogito” 9/2018.