Jak dobrze napisać test z języka polskiego na poziomie podstawowym

Język polski w użyciu oraz test historycznoliteracki to nowe elementy pisemnego egzaminu maturalnego na poziomie podstawowym. Co trzeba umieć, żeby napisać tę część dobrze?

Uwaga na test!

Na pewno należy powtórzyć zakres gramatyki ze szkoły podstawowej, przeczytać zagadnienia z podstawy programowej ze szkoły ponadpodstawowej i przekonać się, czy rozumiemy wszystkie terminy, np. słownictwo wartościujące, słownictwo nacechowane emocjonalnie, archaizmy, neologizmy, style języka polskiego, funkcje języka. To wszystko trzeba umieć zastosować praktycznie.

Do części historycznoliterackiej powtórz terminy związane z poszczególnymi epokami, np. utrwalając wiadomości ze średniowiecza, zwróć uwagę na: style architektoniczne i ich cechy (gotyk i styl romański), terminy związane z architekturą (witraż, rozeta), motywy (deesis, stabat Mater dolorosa), gatunki literackie (pieśń,
hymn, plankt lub lament, dramat liturgiczny, epos rycerski, romans rycerski, kazanie, kronika, legenda hagiograficzna), terminy (hagiografia, historiografia, pareneza, wzorzec osobowy) czy zagadnienia z zakresu filozofii (scholastyka, tomizm, augustynizm, iluminacja). Nie zapomnij o cechach kultury średniowiecznej, takich jak uniwersalizm, teocentryzm, anonimowość czy symultaniczność.

Kiedy już powtórzysz i wypiszesz wszystkie terminy i utwory, z którymi są one związane, przypomnij sobie najważniejsze typy bohaterów (w średniowieczu: władca, rycerz, święty – asceta lub męczennik i dama), przyporządkuj im konkretnych bohaterów, wypisz sobie tytuły i autorów utworów (o ile są znani). Po sporządzeniu notatek rozwiąż przykładowe zadania z arkuszy CKE. I ten sam schemat powtórki zastosuj w odniesieniu do każdej epoki.

Skup się na typach zadań. Pamiętaj, że czasem masz nie wpisywać całych odpowiedzi, tylko coś przyporządkować, np. na zasadzie 1 A , 2 B itd. – jeśli masz wpisać oznaczenia literowe i cyfrowe, to nie formułuj całych zdań!

Zwróć uwagę na schemat zadań otwartych. Bardzo częsta forma polecenia to: „Rozstrzygnij” czy „Uzasadnij odpowiedź”. Jeśli masz coś rozstrzygnąć, np. to, czy tekst literacki i dzieło sztuki mają coś inwspólnego, to pierwsze zdanie twojej odpowiedzi powinno zawierać jednoznaczną opinię – podobne – niepodobne, coś jest takie samo albo się od czegoś różni, tak albo nie. W drugiej części odpowiedzi musi pojawić się uzasadnienie, to znaczy piszesz, dlaczego tak uważasz. Może się zdarzyć,
że różne odpowiedzi okażą się dobre, prawidłowe. Ważne tylko, by jasno sformułować swoje stanowisko i przekonująco je uzasadnić. Ważna wskazówka przy realizacji takich poleceń: nie rozpisuj się, odpowiadaj konkretnie.

Polecenia z testu często wymagają odwołania się do kilku tekstów kultury, najczęściej dwóch, np. obrazu i wiersza czy dzieła plastycznego i fragmentu Biblii. Bardzo ważne, byś udzielając odpowiedzi, nawiązał wyraźnie do obu tekstów, najlepiej wymieniając tytuły. Paradoksalnie uczniowie często odwołują się tylko do jednego tekstu, a do drugiego wcale lub w domyśle, i tracą cenne punkty. Poza tym zdający boją się wnioskowania i uogólniania – napiszą np. że na obrazie Matka Boska ma koronę, a nie dopisują, co to znaczy – że jest władczynią i królową – takie uogólnienia pozwalają dostrzegać cechy wspólne i różnice między tekstami kultury.
Wnioskuj i uogólniaj, szukaj różnic i podobieństw.

Rozwiązując testy, uczniowie często nie zwracają uwagi na język wypowiedzi, ortografię i interpunkcję – te aspekty pracy nie są formalnie punktowane w teście – poza jednym jego miejscem: notatką syntetyzującą. Pamiętaj jednak, że jeśli całkowicie zaniedbasz kształt językowy swoich odpowiedzi na pytania otwarte, twoje zdania mogą się okazać niezrozumiałe dla egzaminatora i w ten sposób, mimo że masz wiedzę, stracisz punkty, bo sprawdzający nie domyśli się, o co ci chodziło.

W 2025 r. zadania z testu historyczno literackiego podzielono na dwa bloki: od literatury starożytnej do pozytywizmu (do zdobycia 7 pkt) i od Młodej Polski
do literatury po 1989 roku (8 pkt). Koniecznie zatem powtórz lektury i zagadnienia ze współczesności.