Temat wypracowania:
Dedal czy Ikar – która postawa jest Ci bliższa? Rozważ na wybranych przykładach
Komentarz
Temat dość popularny. Szkolne wypracowania na ogół mają na celu przygotowanie Cię do tego, byś opowiedział się po jednej ze stron i umiał się samookreślić, wybrać wartości i postawy, które są Ci bliskie. Takie sformułowanie jest wręcz idealne i znakomicie przygotowuje Cię do dokonywania przyszłych, dorosłych wyborów.
Możesz pisać
rozprawkę:
klasyczną, opartą na schemacie teza, argumenty, wnioski ? podkreślenie wybranej tezy lub którąś z bardziej ?ambitnych? form: pytanie, przemiennie argumenty i kontrargumenty, obranie tezy albo: hipoteza, argumenty i kontrargumenty, na końcu zaś znalezienie satysfakcjonującej odpowiedzi; polecamy ?dialogowe? formy rozprawek
*szkolny esej:
pozwoli Ci on (zupełnie jak Ikarowi) rozwinąć skrzydła. Nie stwórz jednak chaotycznej wyliczanki i uważaj, by Twoja próba eseju nie skończyła się tragicznym upadkiem
dwie oddzielne charakterystyki poparte przykładami z literatury
Nie zapomnij o…
pytaniu zawartym w temacie! Nie wolno Ci go pominąć. Nawet jeśli planujesz odpowiedź na nie dopiero w zakończeniu ? odpowiedz konkretnie, umotywuj tę decyzję. Poświęć temu co najmniej kilka sensownych zdań!
Zauważ, że…
temat dokładnie nie precyzuje, na jakich utworach masz się oprzeć i czy mają one pochodzić z konkretnych epok literackich. Ponieważ ten temat daje dużą swobodę wyboru, ograniczaj się tylko do przykładów najbardziej wyrazistych lub szczególnie Ci bliskich. Pamiętaj, że ogranicza Cię przede wszystkim… czas.
Kontynuatorzy postawy Ikara:
Tytułowy bohater „Hamleta” (idealista, dumny, niesztampowy w działaniu, marzyciel)
Stasia Bozowska z „Siłaczki” (idealizm, altruizm, pragnienie naprawy świata)
Cezary Baryka z „Przedwiośnia” (młodzieńczy zapał, kierowanie się emocjami)
Chłopiec nazwany przez narratora Michasiem z Ikara (bardzo młody, nieostrożny, zanurzony w swoim własnym świecie, zapomina o rzeczywistości)
Artur z „Tanga” (samotny buntownik, bezkompromisowy)
Poeci walczący w powstaniu warszawskim, np. Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy
Kontynuatorzy obu postaw
Kontynuatorzy postawy Dedala:
Ignacy Rzecki z „Lalki” (pracowitość, rzetelnośc, dokładność)
Benedykt Korczyński, Justyna Orzelska i Janek Bohatyrowicz z „Nad Niemnem” (realizują hasła pracy u podstaw, wierzą, że wysiłek i trud przynoszą obfite plony)
Bogumił Niechcic z „Nocy i dni” (pracowity, rozsądny, docenia to, co ma)
Trudni do zaklasyfikowania bohaterowie
Konrad Wallenrod
Jacek Soplica
bohater „Małej apokalipsy”
Pochwała Dedala i Ikara
„Ikar” Stanisława Grochowiaka
„Wciąż o Ikarach głoszą…” Ernesta Brylla
„Prawa i obowiązki” Tadeusza Różewicza
Zacytuj
wiem że oracz winien orać ziemię
pasterz pilnować trzody
przygoda Ikara nie jest ich przygodą
musi się tak skończyć
I nie ma w tym nic
wstrząsającego
że piękny statek płynie dalej
do portu przeznaczenia
Tadeusz Różewicz, Prawa i obowiązki
Dla ambitnych
* Zwróć uwagę na przeciwstawienie ikaryjskich i dedalicznych cech w „Trenie Fortynbrasa” Zbigniewa Herberta. Zauważ, że utwór ma charakter dialogowy, mimo iż Hamlet nie ma możliwości wypowiedzenia się (nie żyje).
Tu skup się na następujących zagadnieniach:
czy można porównać upadek Ikara ze śmiercią Hamleta?
„zarzutach” stawianych Hamletowi przez Fortynbrasa (wierzyłeś w kryształowe pojęcia)
losy którego z nich staną się przedmiotem legendy?
cechy Fortynbrasa: konkretny, rzeczowy, praktyczny, pozbawiony złudzeń, dobry organizator; zajmują go sprawy praktyczne – dekrety, porządek w państwie.
Jak zacząć?
Uwaga, to jeden z niewielu tematów, kiedy można zacząć od (niedługiego!) streszczenia, w tym akurat wypadku skrótowego przedstawienia mitu o Dedalu i Ikarze.
Możesz także rozpocząć od charakterystyki bohaterów mitu, przypomnienia, jakie wartości oni symbolizują, jaka jest ich rola w kulturze.
Lub zacząć niejako od końca i we wstępie przedstawić te symbole dwóch przeciwstawnych postaw, przedstawić szkic odbioru tych postaw w wybranych epokach.
Przykład I
Dedal i Ikar to symbole dwóch przeciwstawnych postaw w kulturze europejskiej. Każda epoka odbierała i interpretowała te postawy nieco inaczej. Najczęściej z postawą ikaryjską utożsamiano bohaterów romantycznych, takich jak Kordian czy Konrad, albo idealistów ukazywanych w powieściach i opowiadaniach Stefana Żeromskiego. Cechy, jakie przypisywano Ikarom, nietrudno wyliczyć: to zapał, młodzieńczy entuzjazm, poświęcenie się dla idei, kierowanie się emocjami, chęć zmieniania świata. Często ich wysokie loty kończyły się nieudanym, bolesnym lądowaniem, czyli porażką.
Postawa Dedala to dojrzałość, rozsądek, wytrwałość i konsekwencja w dążeniu do celu. Ta postawa, w przeciwieństwie do ikaryjskiej, wydaje się nieefektowna i nudna. Często łączy się ją z wysiłkami pozytywistów; pracą organiczną i pracą u podstaw.
Przykład II
Pokazujesz, że obie postawy są potrzebne, obie mają swoje wady i zalety, wybór jednej z nich powinien zależeć od predyspozycji i usposobienia danego człowieka.
Ocena obu postaw jest trudna. Obie są potrzebne. Postawa ikaryjska sprawdza się zwłaszcza wtedy, gdy zagrożona jest wolność narodu. Historia pokazuje, że w trudnych chwilach Polacy potrafią zdobyć się na szaleńczą odwagę, podjąć ryzyko i nie myśleć o konsekwencjach swoich czynów. Zapominają o niebezpieczeństwie.
Lecz bez Dedalów nie dałoby się rozwijać oświaty, gospodarki i handlu. To chyba właśnie oni są bardziej dziś potrzebni. I choć to może wydać się śmieszne ze względu na mój „ikaryjski wiek”, wybieram Dedala. Tak jak on chcę dolecieć do celu.
Co w rozwinięciu?
Skup się na konfrontacjach dwóch różnych dzieł, w których wyraźnie ścierają się obie postawy lub/ i znajdź takie przykłady, gdzie można wskazać postawy charakterystyczne dla Dedala i Ikara w jednym dziele.
Nie zapomnij także o „wielkiej dyskusji poetyckiej” wokół tych dwóch postaw. Wygrywa w niej – inaczej niż można by się tego spodziewać – Dedal!
Możesz także postarać się znaleźć epoki wyraźnie „ikaryjskie” i „pod znakiem Dedala” – umotywuj swoje wybory. Pracy jest więc sporo.
Przywołaj
„Hamleta” Williama Szekspira.
Zwróć uwagę na:
Idealistyczne wyobrażenia i plany Hamleta w konfrontacji z brutalną rzeczywistością
Konflikt wewnętrzny: poczucie obowiązku wobec ojca i niechęć do zbrodni
Bunt przeciwko złu
Wrażliwość
Poczucie, że rzeczywistość go przerasta
„III cz. Dziadów” Adama Mickiewicza.
Zwróć uwagę na takie cechy Konrada, jak:
Pragnienie dokonania czegoś niezwykłego
Zapał
Podejmowanie się zadań przerastających możliwości człowieka
Porażkę Konrada i zwycięstwo księdza Piotra
Utwory, które tworzą swego rodzaju pary:
„Oda do młodości” Adama Mickiewicza i „Do młodych” Adama Asnyka
W utworze Mickiewicza młodość jest wartością, która kojarzy się ze wszystkimi cechami Ikara: idealizmem, buntem, chęcią zerwania ze wszelkimi ograniczeniami?
W „Odzie do młodości” młodzi ludzie, tak jak Ikar, wznoszą się w rajską dziedzinę ułudy, w krainę marzeń. Pełni entuzjazmu, pragną wielkich wyzwań i wielkich czynów.
Adresaci „Do młodych” mają z kolei poznawać świat, kształtować rzeczywistość, wytrwale -realizować swoje ambitne (choć nie zawsze możliwe do spełnienia) plany. Powinni zachować równowagę między prawami młodości a rozsądkiem. Nie powinni także odwracać się od „przeszłości ołtarzy”.
Dedal i Ikar
Dedal (deadalus – mistrzowsko wykuty, inteligentny) to ojciec Ikara, wspaniały rzemieślnik i konstruktor o niezwykłej inteligencji i pomysłowości. Czy słusznie nazywamy go więc przyziemnym i nudnym?
Najsłynniejsze jego dzieła:
pusta wewnatrz, drewniana krowa obciągnięta krowią skórą, w której chowała się królowa Pazyfae, by współżyć z bykiem (była w nim zakochana)
labirynt, w którym uwięziony był Minotaur, syn Pazyfae i byka
skrzydła z ptasich piór zlepionych woskiem
To on także podarował Ariadnie kłębek nici – ten sam, który potem pozwolił Tezeuszowi bezpiecznie wydostać się z labiryntu.
Ikar – młody syn Dedala, entuzjastycznie nastawiony do życia, nieostrożny, potrafi cieszyć się chwilą. W odróżnieniu od ojca, nie dokonał niczego wielkiego, nie wsławił się mistrzostwem w żadnym fachu. Mimo to jest bardziej sławny i częściej przywoływany. Czy to sprawiedliwe?
Osoba mówiąca w wierszu Ernesta Brylla „Wciąż o Ikarach głoszą…” jest wyraźnie rozgoryczona, że wciąż słyszy się tyle o Ikarze, chociaż doleciał Dedal. Czy nawet tragiczny upadek może być przyczyną sławy? Czy nie powinna ona być udziałem Dedala, któremu udało się zrealizować trudny i ryzykowny plan ucieczki? W tym wierszu (w niektórych wersjach mitu jest inaczej – Dedal wyprawia synowi pogrzeb) Dedal nie wrócił, by ratować Ikara. Widział, że to (już?) nie ma sensu.
W utworze Grochowiaka z kolei lekkomyślność Ikara i jego wysoki lot przeciwstawione są ciężkiej, codziennej pracy, trudowi ludzi, np. długim godzinom przy łóżku chorego.
Osoba, która wypowiada się w „Prawach i obowiązkach” Tadeusza Różewicza przyznaje, że kiedyś może miałaby ochotę krzyknąć na oracza (aluzja do obrazu Bruegla!), by przerwał pracę, bo oto:
Ikar spada
Ikar tonie syn marzenia.
Teraz już nie chce tego robić i nie widzi w tym sensu ? przygoda Ikara nie była przygodą pracujących w polu.
Jak zakończyć?
Opowiedz się po stronie jednej z postaw,
Odwołaj się do współczesności (zawsze można to zrobić ? bardzo bezpieczne; nie jest wcale banalne ? wiele osób o tym zapomina).
Przykład I
Podziwiam Dedala. Oby takich ludzi było jak najwięcej i obym i ja mógł zasłużyć na miano cenionego, niezastąpionego mistrza w swoim fachu. Imponuje mi jego konsekwencja i umiejętność realizowania planów krok po kroku. A Ikar? To po prostu jeden z nierozsądnych (o ile nie głupich) chłopaków.
Przykład II
Współczesny świat potrzebuje ludzi wykształconych, fachowców, wynalazców. Takich jak Dedal. Zapaleńcy w stylu Ikara czynią może świat ciekawszym i bardziej widowiskowym, ale cóż z tego? Zamiast popisów brawury i nierozwagi wolałbym skończyć dobre studia i znaleźć ciekawą pracę. Choć z drugiej strony…
Znacznie bardziej wolę filozofa-idealistę Hamleta niż niesympatycznego pragmatyka Fortynbrasa…
Uwaga!
Jeżeli chcesz, by w Twojej pracy znalazło się miejsce na te utwory poetyckie, koniecznie musisz przyjrzeć się reprodukcji obrazu Bruegla! Wymienieni poeci przywołują go, przyglądają się przedstawionym na nim postaciom, zwracają uwagę na kolorystykę, ba, wiersze Grochowiaka i Różewicza będą dla Ciebie wręcz niezrozumiałe bez znajomości obrazu.
To prowokacyjne, przewrotne dzieło: wbrew tytułowi, Ikar nie jest zbyt dobrze widoczny. Na upadek chłopaka nikt nie zwrócił większej uwagi; wszyscy nadal zajmują się swoją pracą, życie toczy się dalej…