Powtórz z nami pozytywizm, rozwiązując ten test.
1. Epokę realizmu w Polsce nazywa się:
a. realizmem polskim,
b. pozytywizmem,
c. pozytywizmem polskim.
Odpowiedź: c
Komentarz:
Epokę realizmu w Polsce nazywamy pozytywizmem polskim (sama nazwa pozytywizm oznacza kierunek w filozofii francuskiej zapoczątkowany przez Comte’a). Pozytywizm polski jest swoistym odpowiednikiem realizmu w Europie, jednak przesuniętym w czasie i wzbogaconym o pewne wątki ideologiczne. A to dlatego, że polski romantyzm trwał o wiele dłużej niż w innych krajach europejskich i nałożył się niejako na czasy, w których w Europie od dawna już królował realizm. Dopiero klęska powstania styczniowego w 1864 roku spowodowała zmianę paradygmatu w kulturze polskiej i odwrót od ideologii romantycznej.
2. Realizm, jako nazwa epoki literackiej dzieli się na dwie fazy:
a. wczesny i dojrzały,
b. przed- i popowstaniowy,
c. dojrzały i psychologiczny.
Odpowiedź: a
Komentarz:
Realizm jako nazwa epoki literackiej, panującej w Europie od lat trzydziestych do siedemdziesiątych XIX stulecia, dzieli się na dwie fazy: wczesny realizm, za którego twórcę powszechnie uważa się Honoriusza Balzaka (twórcę cyklu Komedia ludzka) oraz realizm dojrzały, zwany również psychologicznym. Realizm dojrzały reprezentowany jest głównie przez Gustawa Flauberta i Fiodora Dostojewskiego. Różnice między realizmem wczesnym a dojrzałym polegają głównie na udoskonaleniu technik narracyjnych i pogłębionej analizie postaci.
3. Realizm jako konwencja literacka, trwa w prozie:
a. od początków XIX wieku,
b. od starożytności,
c. od czasów renesansu.
Odpowiedź: b
Komentarz:
Realizm jako konwencja literacka trwa w prozie od XIX wieku po dzień dzisiejszy. Polega ona w przeważającej mierze na jak najwierniejszym oddaniu rzeczywistości w utworach (literackich, muzycznych, plastycznych). Jej najważniejsze kategorie estetyczne to szczegółowość opisu i prawdopodobieństwo realistyczne. Czas realizmu to czas rozkwitu powieści i nowelistyki. Realizm jest kategorią uniwersalną i można go spotkać we wszystkich dziedzinach sztuki.
4. Pozytywizm w Polsce trwa:
a. od 1864 do końca XIX wieku,
b. od 1831 do końca XIX wieku,
c. cały wiek XIX.
Odpowiedź: a
Komentarz:
Pozytywizm w Polsce trwa od początków lat siedemdziesiątych (zapoczątkowany przez upadek powstania styczniowego) do końca XIX wieku. Pierwsze manifesty modernistyczne pojawiają się na ziemiach polskich ok. 1891, jednak jeszcze w roku 1900 Henryk Sienkiewicz wydał Krzyżaków, a w 1905 przyznano mu Nagrodę Nobla. Stąd wielu naukowców twierdzi, iż pozytywizm w Polsce przetrwał aż do wybuchu I wojny światowej.
5. Polscy pozytywiści nawiązywali do dokonań:
a. europejskiego nurtu filozoficznego,
b. europejskich realistów,
c. romantyzmu polskiego.
Odpowiedź: a
Komentarz:
Pozytywiści polscy nawiązywali bardzo często do dokonań europejskiego nurtu filozofów – pozytywistów. Stąd nazwa ta posłużyła za miano polskiej epoki literackiej. Pozytywizm polski nie ma swojego odpowiednika w Europie. Jest to okres dominacji realizmu, ze szczególnym uwzględnieniem typowo polskiej odmiany tendencyjnej, dążącej do powiązania kwestii literackich z problematyką społeczną.
6. Autorem nazwy “pozytywizm” jest:
a. August Comte,
b. Herbert Spencer,
c. Aleksander Świętochowski.
Odpowiedź: a
Komentarz:
Autorem nazwy pozytywizm jest August Comte. Wywodzi się ona od swojego francuskiego odpowiednika i znaczy tyle, co: ścisły, realny, pewny. Takie zamiłowanie do ścisłości i naukowości legło u podstaw stworzonego przez Comte’a nurtu filozoficznego zwanego pozytywizmem. Pozytywizm filozoficzny poza zamiłowaniem do nauki, interesował się żywo kwestiami społecznymi – jemu to przypisuje się wyodrębnienie socjologii jako odrębnej nauki.
7. Pozytywizm warszawski na stałe związał się z:
a. realizmem,
b. utylitaryzmem,
c. programem społecznym.
Odpowiedź: c
Komentarz:
Pozytywizm warszawski to dominujący nurt polskiego pozytywizmu, który na stałe związał się ze spójnym programem społecznym. “Warszawiacy” skupili się wokół czterech zagadnień: pracy u podstaw, pracy organicznej, emancypacji kobiet i asymilacji Żydów. Program swój głosili na łamach prasy: w czasopismach i tekstach publicystycznych. Do przodowników nurtu należeli: Aleksander Świętochowski, Bolesław Prus i Eliza Orzeszkowa.
8. Idea głosząca, że nauka jest jedyna metodą wyjaśniania zjawisk rzeczywistości to:
a. monizm przyrodniczy,
b. scjentyzm,
c. pozytywizm.
Odpowiedź: b
Komentarz:
Ideą głoszącą, iż nauka jest jedynie słuszną metodą wyjaśniania zjawisk rzeczywistości, jest wywodzący się z myśli pozytywistycznej scjentyzm. Według scjentyzmu, wszelkie próby interpretowania zjawisk powinny odbywać się zgodnie z zasadami którejś z ustanowionych nauk. Jednocześnie zaś, wiecznie rozwijająca się nauka, ma sukcesywnie dostarczać coraz to precyzyjniejszych narzędzi analizowania zjawisk. To zaś, czego rozwiązać się nie daje, nie istnieje, gdyż dla scjentysty realne jest tylko to, co daje się poznać i przeanalizować metodami naukowymi. Tak więc sami widzicie, że jest to koło się zamyka.
9. Organicyzm to teoria stworzona przez:
a. Herberta Spencera,
b. Johna Stuarta Milla,
c. Karola Darwina.
Odpowiedź: a
Komentarz:
Organicyzm to teoria stworzona przez Herberta Spencera. Spencer porównał społeczeństwo do żywego, rozwiniętego organizmu. Tak jak w żywym organizmie choroba jednego z elementów powoduje zainfekowanie całości, tak w społeczeństwie niewłaściwe funkcjonowanie jednego z organów niekorzystnie odbija się na pracy pozostałych. W przypadku społeczeństwa owymi “organami” są instytucje i grupy społeczne. A zatem, w myśl organicyzmu, społeczeństwo stanowi system naczyń połączonych i aby całe mogło funkcjonować bez zarzutu, należy jednocześnie oddziaływać na wszystkie jego elementy składowe.
10. Ewolucjonizm to idea przeniesiona do nauk społecznych z:
a. nauk przyrodniczych,
b. medycyny,
c. nauk historycznych.
Odpowiedź: a
Komentarz:
Ewolucjonizm to idea przeniesiona do myśli społecznej z nauk przyrodniczych przez Herberta Spencera. Spencer, zafascynowany pracą twórcy teorii ewolucji Karola Darwina, postanowił zastosować jego prawa do społeczeństw ludzkich. W myśl ewolucjonizmu, społeczeństwo, jak i organizmy żywe, podlegają ciągłemu rozwojowi opartemu na doborze naturalnym. Oznacza to, że gorsze rozwiązania są zawsze odrzucane na rzecz lepszych. Naturalna konsekwencją ewolucjonizmu jest więc nieustanny rozwój i ciągły postęp, jakiemu podlega życie społeczne.
11. U podstaw powieści tendencyjnej legł:
a. organicyzm,
b. realizm,
c. utylitaryzm.
Odpowiedź: c
Komentarz:
Powieść tendencyjna zrodziła się z postulatów utylitaryzmu. W myśl tej idei, będącej jednym z programowych haseł pozytywizmu, każda aktywność ludzka, w tym także literatura, ma być użyteczna. Oznacza to, iż ma ona nie tylko bawić, ale przede wszystkim przynosić ogólnospołeczny pożytek. Te konkretne zadania stawiane sztuce w ogólności, streszczały się do postulatu nauczania, krzewienia prawych idei, a także piętnowania zła i wskazywania właściwych postaw życiowych.
12. Podstawową kategorią estetyczną realizmu jest:
a. prawdopodobieństwo realistyczne,
b. mimesis,
c. utylitaryzm.
Odpowiedź: a
Komentarz:
Podstawową kategorią estetyczną realizmu jest prawdopodobieństwo realistyczne. Termin ten oznacza zgodność realiów świata przedstawionego w utworze z regułami rządzącymi “prawdziwą rzeczywistością”. W rezultacie prawdopodobieństwo realistyczne oznacza zasadniczo trzy kwestie: brak elementów fantastycznych i nadprzyrodzonych, prawdopodobne psychologicznie postacie oraz umotywowane i wynikające z przyczynowo-skutkowych zależności działania bohaterów. Twórcy realizmu starali się w swych dziełach pogłębiać te podstawowe kategorie. Starali się, by opisywane przez nich miejsca nie odbiegały od swych rzeczywistych wyglądów, stąd powieści często pisali dosłownie z mapą w ręku.
13. Jedna ze sztandarowych technik twórczych realizmu to:
a. narracja trzecioosobowa,
b. psychologizm,
c. zasada milieu.
Odpowiedź: c
Komentarz:
Jedną ze sztandarowych technik twórczych realizmu jest zasada milieu. Polega ona na tym, że pisarz nie od razu wprowadza na scenę swojego bohatera, jednak czytelnik dowiaduje się o nim sporo na samym wstępie, a to za sprawą szczegółowego opisu jego otoczenia, rzeczy i przyzwyczajeń. Zasada milieu opiera się więc na prostej obserwacji psychologicznej i może pojawić się kilkakrotnie w różnych odmianach i miejscach utworu. Do najbardziej znanych przykładów milieu należą: opis pokojów pensjonatu Vauquer w Ojcu Goriot oraz opis mieszkania Łęckich w Lalce.
14. Typ narracji charakterystyczny dla wczesnej powieści realistycznej to narracja:
a. auktorialna,
b. personalna,
c. dwugłos narracyjny.
Odpowiedź: a
Komentarz:
Typem narracji charakterystycznym zwłaszcza dla wczesnej powieści realistycznej jest narracja auktorialna. W zasadzie nie oznacza ona nic więcej niż znana Ci już forma narracji, jaką jest narrator wszechwiedzący. Narrator auktorialny odsłania stopniowo wydarzenia powieści z pozycji tego, który wie zawsze znacznie więcej niż czytelnik. Do tego często pozwala sobie na dygresje, nie zawsze bezpośrednio związane z treścią utworu. Takiego narratora znamy między innymi z Ojca Goriot czy z Nad Niemnem. Może on występować w dwóch wariantach: pierwszo- i trzecioosobowym.
15. Narracja przekazywana przez wypowiedzi lub działania postaci to narracja:
a. osobowa,
b. personalna,
c. psychologiczna.
Odpowiedź: b
Komentarz:
Typ narracji, w której zdarzenia przekazywane nam są przez działania i wypowiedzi postaci, określa się mianem narracji personalnej. Jest to bardziej zaawansowany typ narracji i na ogół stosuje się go jednocześnie z narracją auktorialną. Czas realizmu to okres licznych eksperymentów z tą forma narracji. Najpełniej rozwinęła się ona w późnym realizmie, w twórczości Fiodora Dostojewskiego.
16. Najdoskonalszą odmianą narracji personalnej jest:
a. polifonia,
b. symfonia,
c. dwugłos narracyjny.
Odpowiedź: a
Komentarz:
Najdoskonalszą odmianą narracji personalnej jest technika polifonii. Nazwę tę ukuł na określenie techniki Fiodora Dostojewskiego rosyjski badacz literatury Michaił Bachtin. Polifonia to sytuacja, w której postacie powieści spełniają nie tylko funkcje narracyjne, ale ponadto każda z nich ma odrębny, niezależny i autonomiczny punkt widzenia – swój światopogląd i osąd moralny. W konsekwencji powieść polifoniczna każde wydarzenie przedstawia z kilku punktów widzenia, z każdego inaczej.
17. Narracja w Lalce Bolesława Prusa to:
a. narracja auktorialna,
b. narracja polifoniczna,
c. dwugłos narracyjny.
Odpowiedź: c
Komentarz:
Narrację w Lalce Bolesława Prusa nazywa się specyficznym określeniem: jest to dwugłos narracyjny. Oznacza on sytuację, w której do powieści jednocześnie zostaje wprowadzonych dwóch narratorów, a każdy z nich używa innego rodzaju narracji. Tak rzecz się ma z Lalką, gdzie partie trzecioosobowego narratora prowadzącego przecinane są fragmentami pamiętnika Rzeckiego, w trakcie których to on właśnie przejmuje główny nurt narracji zmieniając ją na pierwszoosobową. Właściwie, uściślając, w Lalce można dopatrzyć się jeszcze jednego typu narracji, mamy tu bowiem jeszcze do czynienia z elementami narracji personalnej.
18. Charakterystyczny dla wczesnego pozytywizmu warszawskiego podgatunek literacki to:
a. nowela,
b. powieść tendencyjna,
c. obrazek.
Odpowiedź: b
Komentarz:
Charakterystycznym dla wczesnego pozytywizmu warszawskiego podgatunkiem literackim jest powieść tendencyjna. Oznacza on powieść napisaną w konwencji realistycznej, jednak z przesuniętym efektem docelowym. O ile w typowej powieści realistycznej punktem docelowym jest jak najwierniejszy opis rzeczywistości, o tyle w powieści tendencyjnej zostaje on przesunięty w stronę ilustracji społecznie użytecznej tezy. Powieść tendencyjna ilustruje charakterystyczną dla wczesnego okresu pozytywizmu tendencję do podporządkowywania wartości artystycznych literatury funkcjom utylitarnym. Ze względu na słabą jakość artystyczną tego typu zabiegów, pisarze pozytywistyczni szybko porzucili tę formę twórczości i zwrócili się ku klasycznej powieści realistycznej.
19. Gatunkiem szczególnie cenionym przez pozytywistów warszawskich jest:
a. nowela,
b. powieść,
c. list.
Odpowiedź: a
Komentarz:
Gatunkiem szczególnie chętnie wykorzystywanym przez pozytywistów warszawskich była nowela. A to dlatego, że ze względu na swą zwięzłą formę, daje się ona łatwo publikować na łamach różnych tygodników. Szybko stała się przez to jednym z podstawowych typów wypowiedzi artystycznej epoki. Dodatkowo była ona szczególnie ceniona ze względu na szczególną podatność na ideologię tendencyjności.
20. Nowela to gatunek:
a. biblijny,
b. renesansowy,
c. pozytywistyczny.
Odpowiedź: b
Komentarz:
Nowela jest gatunkiem renesansowym. Jej powstanie zawdzięczamy włoskiemu pisarzowi Giovanniemu Boccaccio, którego zbiór Dekameron jest pierwszym opublikowanym zbiorem nowel. Nowela jest gatunkiem zwięzłym, epickim, zwykle jednowątkowym. Charakteryzuje się jednym, zwykle wyeksponowanym bohaterem, oraz obecnością motywu przewodniego, zwanego również motywem sokoła (od tytułu powieści tegoż Boccaccia). W klasycznej formie nowela ma uporządkowana strukturę – jej akcja wznosi się do punktu kulminacyjnego, by potem szybko zostać rozwiązaną za sprawą niespodziewanego zakończenia. Ze względu na swą zwięzłą formę nowela przeżywała renesans w dobie pozytywizmu.
21. Właściwa akcja Lalki Bolesława Prusa toczy się w latach:
a. 1848 – 1863
b. 1878 – 1879
c. 1887 – 1889
Odpowiedź: b
Komentarz:
Właściwa akcja Lalki Bolesława Prusa toczy się w latach 1878 – 1879, jednak retrospekcje, jakie wprowadza Pamiętnik starego subiekta, obejmują okres od 1837 roku i zawierają opisy wydarzeń związanych z Wiosną Ludów z 1848 roku i powstaniem styczniowym z roku 1863. Akcja powieści rozgrywa się w Warszawie, jednak pojedyncze epizody prowadzone są również w Zasławku oraz Paryżu.
22. Tytuł powieści Bolesława Prusa nawiązuje do:
a. jednego z wątków powieści – procesu o lalkę
b. postawy, jaką reprezentuje Izabela Łęcka
c. sklepu starego Mincla, w którym sprzedawano lalki
Odpowiedź: a
Komentarz:
Tytuł powieści nawiązuje do jednego z epizodów. Chodzi o proces, jaki baronowa Krzeszowska wytoczyła Helenie Stawskiej o rzekomą kradzież porcelanowej lalki. Jak pamiętamy, ową porcelanową lalkę stłukła baronowej służąca, zaś lalka dla córeczki pani Stawskiej zakupiona została w sklepie Wokulskiego, co zostało dowiedzione podczas procesu. Bez wątpienia proces pani Stawskiej nie zakończyłby się tak szczęśliwie, gdyby nie bezinteresowna pomoc Rzeckiego oraz wstawiennictwo Wokulskiego, którego pani Stawska obdarzała nieskrywanym uczuciem…
23. Wokulski został zesłany na Sybir za udział w:
a. Wiośnie Ludów
b. malwersacjach podatkowych
c. powstaniu styczniowym
Odpowiedź: c
Komentarz:
Wokulski został zesłany na Sybir za udział w powstaniu styczniowym. Paradoksalnie, okres ten okazuje się jednym z najbardziej udanych w życiu Wokulskiego. W Irkucku poznaje wielu uczonych, którzy tak jak on zostali zesłani na roboty w głąb carskiej Rosji. Tam pracuje i zdobywa uznanie wśród petersburskich kół naukowych. Po powrocie do kraju nigdy nie wiodło mu się już tak dobrze: polscy uczeni widzieli w nim kupca, kupcy – uczonego. We wszystkich zaś budził nieufność jako były zesłaniec władz carskich, z którym kontakty okazać się mogły ryzykowne.
24. Postać Wokulskiego łączy w sobie wiele sprzeczności na wzór:
a. bohatera romantycznego
b. barokowego kochanka
c. bohatera szekspirowskiego
Odpowiedź: a
Komentarz:
Postać Stanisława Wokulskiego, podobnie jak wielkich bohaterów romantycznych, łączy w sobie wiele sprzeczności. Choć biografia Wokulskiego jest na wskroś pozytywistyczna – cechuje go miłość do nauki i trzeźwy stosunek do pieniądza, to jednak w głębi duszy Wokulski pozostał niepoprawnym romantykiem. Dzieje się tak za sprawą uczucia, jakie żywi do Izabeli Łęckiej, uczucia, które przemienia całe jego życie. Wokulski, niczym młody Werter, traci głowę dla swej wyidealizowanej kochanki do tego stopnia, że swoje uczucie gotów jest przypłacić własnym życiem.
25. Lalka, to według Bolesława Prusa, powieść o trzech pokoleniach idealistów, którymi są:
a. Rzecki, Wokulski, Ochocki
b. Rzecki, Szuman, Starski
c. Stawska, Izabela Łęcka, hrabina Krzeszowska
Odpowiedź: a
Komentarz:
Mówiąc o trzech pokolenia idealistów, Prus miał na myśli Rzeckiego, Wokulskiego i Ochockiego. Pierwszy z nich reprezentuje idealizm polityczny. Rzecki wychowany przez ojca w uwielbieniu dla Napoleona wierzy, iż walka o wolność doprowadzi do nadejścia ery powszechnej szczęśliwości. Wokulski – pozytywista z duszą romantyka, ulega sile wielkiej miłości, która niszczy go zarówno jako człowieka, jak i odbiera mu godne miejsce w społeczeństwie. Najmłodszy z nich, Ochocki, to typ idealisty – naukowca. Ochocki wierzy, iż wynalezienie machiny latającej zniesie bariery między ludźmi i da początek sprawiedliwości społecznej.
26. Lalka to powieść o kompozycji:
a. zamkniętej
b. synkretycznej
c. otwartej
Odpowiedź: c
Komentarz:
Lalka na wzór wielkich dramatów romantycznych realizuje wzór kompozycji otwartej. Świadczy o tym brak jednoznacznego zakończenia. Właściwie to nie wiadomo na pewno, czy Wokulski zginął w ruinach zasławskiego zamku, czy może wyjechał do Paryża, tak jak proponował mu Geist, czy też przedsięwziął daleką podróż do Indii, Chin czy Ameryki? A jeśli wyjechał, to czy wróci, czy też nie? Każda z możliwości jest równie prawdopodobna. Wiadomo jedynie, że po nieudanej próbie samobójczej Wokulski udaje się do Zasławka i mury zamku wysadza w powietrze, cała reszta okryta jest milczeniem…
27. Lalka to powieść:
a. realizmu krytycznego
b. realizmu psychologicznego
c. polifoniczna
Odpowiedź: a
Komentarz:
Lalka to dzieło realizmu krytycznego. Dzieje się tak dlatego, iż Prus zaprezentował w niej rozległą panoramę społeczeństwa polskiego końca XIX wieku. Obraz prezentowany przez Prusa jest przekrojowy, ogarnia wszystkie warstwy życia społecznego miasta i jego mieszkańców. Dodatkowo autor dokonuje w powieści swoistego bilansu idei pozytywistycznych pod kątem sposobów i skutków ich realizacji, takich jak: praca organiczna, praca u podstaw, ideał szerzenia postępu i powszechnej oświaty, równouprawnienie kobiet, hasło asymilacji Żydów i inne.
28. Nad Niemnem to powieść, której akcja rozgrywa się na dwóch planach: współczesnym oraz:
a. legendarnym
b. mitycznym
c. fantastycznym
Odpowiedź: a
Komentarz:
Akcja Nad Niemnem rozgrywa się na dwóch planach. Pierwszy z nich stanowią wydarzenia współczesne czasowi powieści, które rozgrywają się między końcem czerwca a wrześniem lat 80. XIX wieku. Drugie tło powieści stanowią wydarzenia historyczne i legendarne, które tworzą jej drugą warstwę fabularną. Są to: historia Jana i Cecylii, protoplastów rodu Bohatyrowiczów, wspomnienie najazdu szwedzkiego oraz ciągle żywo funkcjonujące w pamięci bohaterów wydarzenia związane z powstaniem styczniowym.
29. Akcja powieści osnuta jest wokół ekonomicznego sporu między:
a. Kirłami a Korczyńskimi
b. Korczyńskim a Justyną Orzelską
c. Korczyńskimi a Bohatyrowiczami
Odpowiedź: c
Komentarz:
Osią powieści jest zadawniony spór ekonomiczny pomiędzy dwoma rodami: Korczyńskich i sąsiadującymi z nimi Bohatyrowiczami. Do pojednania zwaśnionych stron dąży Witold, syn Benedykta Korczyńskiego, który w powieści jest przedstawicielem pokolenia pozytywistów. Na konflikt rodzinny nakłada się mezalians kuzynki Korczyńskich, Justyny Orzelskiej, z Janem Bohatyrowiczem, który w rezultacie przyczynia się do zażegnania sporu i zjednania zwaśnionych rodzin.
30. Nad Niemnem określa się jako powieść o:
a. pracy
b. utraconych nadziejach
c. szlachcie polskiej
Odpowiedź: a
Komentarz:
Powieść Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej to inaczej powieść o pracy. Nazwano ją tak, dlatego że oprócz wątku miłosnego najważniejszym i wiodącym tematem powieści jest temat pracy. Do tego stopnia, że staje się ona nawet naczelnym kryterium oceny bohaterów: pozytywni pracują dla dobra innych, negatywni prowadzą bezduszną, pozbawioną sensu egzystencję nierobów.
31. Legendarnymi założycielami rodu Bohatyrowiczów są:
a. Justyna i Jan
b. Jan i Cecylia
c. Zygmunt August i królowa Bona
Odpowiedź: b
Komentarz:
Legendarnymi protoplastami rodu Bohatyrowiczów są Jan i Cecylia. Ponieważ nie mogli się pobrać z powodu różnic majątkowych, osiedlili się w lesie i tam założyli rodzinę, co dało początek wsi, którą po latach odwiedził Zygmunt August. Król w uznaniu dla ich pracowitości wyróżnił ich szlachectwem. Dzieje tej pary stanowią paralelę dla dziejów Jana i Justyny.
32. Drugą mogiłą pojawiającą się w utworze jest mogiła:
a. powstańcza
b. napoleońska
c. zbójecka
Odpowiedź: a
Komentarz:
Drugą mogiłą pojawiającą się w utworze jest mogiła upamiętniająca wydarzenia 1964 roku. Spoczywa w niej około czterdziestu zabitych powstańców, między innymi ojciec Jana i brat Benedykta Korczyńskiego, Andrzej. To tam Justyna dowiaduje się o powstańczej przeszłości obu rodów. Pod wpływem tej historii w dziewczynie dokonuje się przemiana: własne życie postrzega jako bezwartościowe, w obliczu idei kierującej powstańczą walką.
33. Gloria victis Elizy Orzeszkowej to pod względem gatunkowym:
a. opowiadanie
b. powieść
c. nowela
Odpowiedź: c
Komentarz:
Pod względem gatunkowym Gloria victis jest nowelą, jednak nowelą nietypową. O jej nietypowości decyduje podwójnie prowadzona fabuła. Plan pierwszy tworzy symboliczna rozmowa lasu z wiatrem. Dzięki zabiegom animizacji i personifikacji czytelnik staje się świadkiem wydarzeń powstańczych, które odbywały się na polanie. W planie drugim, opowiedzianym przez las, występują dwa wątki. Pierwszy dotyczy wizji ostatnich chwil dogorywającego powstania, drugi to historia miłości Anieli i Jagmina.
34. Tytuł Gloria victis znaczy:
a. chwała zwyciężonym
b. chwała zwycięzców
c. chwała zwycięzcom
Odpowiedź: a
Komentarz:
Gloria victis to łaciński zwrot oznaczający chwałę zwyciężonym. Tytułem tym Orzeszkowa ostatecznie przewartościowuje pozytywistyczny stosunek do powstania. Zamiast potępienia dla błędów romantyków, pisarka wskazuje na (tu patrz na sam tytuł) chwałę zwyciężonym. Powstanie jest ukazane w utworze jako narodowa świętość i nieodłączny element polskiej tradycji. Stąd poległym w nim powstańcom należny jest hołd i pamięć, na miarę ich poświęcenia dla narodowej sprawy.
35. Mendel Gdański powstał jako protest przeciwko szerzącej się fali:
a. emancypacji
b. nacjonalizmu
c. antysemityzmu
Odpowiedź: c
Komentarz:
Mendel Gdański to utwór, który powstał jako protest przeciwko szerzącej się fali antysemityzmu. Jego waga polega na tym, że odpowiedzialnymi za szerzące się pogromy wobec środowiska żydowskiego czyni nie tylko zdeklarowanych antysemitów, ale również przeciętnych ludzi, jak radca czy zegarmistrz, którzy – sami nie czyniąc nic złego – za Żydami nie przepadają. Konopnicka obarcza współwiną takich właśnie delikatnych i “nieszkodliwych” przeciwników judaizmu, których to postawa jawnej niechęci pozwala na rodzenie się wersji skrajnych i agresywnych.
36. Akcja utworu Mendel Gdański rozgrywa się w:
a. Gdańsku
b. Warszawie
c. Jerozolimie
Odpowiedź: b
Komentarz:
Nowela Mendel Gdański opisuje dzieje pogromu, który rozegrał się w Warszawie w latach osiemdziesiątych XIX stulecia. Tytułowy bohater utworu jest sześćdziesięcioletnim Żydem, introligatorem od lat mieszkającym w Warszawie. Mendel, który całe życie spędził i przepracował w tym mieście, dzieląc wraz z innymi mieszkańcami ciężkie chwile powstania i życie pod zaborem rosyjskim, nie chce uwierzyć, że może grozić mu coś złego ze strony jego mieszkańców. Po pogromie Mendel nieodwracalnie traci poczucie wspólnoty z mieszkańcami Warszawy i miejscem, które uważał za swoje rodzinne gniazdo.
37. Kamizelka Bolesława Prusa pod względem gatunkowym to:
a. miniatura
b. obrazek miejski
c. szkic
Odpowiedź: b
Komentarz:
Pod względem gatunkowym utwór Bolesława Prusa zalicza się do tzw. obrazków miejskich. Obrazek miejski to miniaturowa nowelka przeznaczona do publikacji w prasie, która z reguły przedstawia historię z życia mieszkańców miasta. W tym wypadku chodzi o literacki szkic z życia biednych mieszkańców Warszawy. Budując fabułę Prus skorzystał w niej z ciekawej techniki skupienia akcji wokół jednego przedmiotu (tzw. motyw sokoła). Nabycie przez narratora tytułowej kamizelki od handlarza starzyzną prowokuje do opowiedzenia podglądanej przez niego historii pewnego małżeństwa.
38. Potop to Trylogii część:
a. pierwsza
b. druga
c. ostatnia
Odpowiedź: b
Komentarz:
Potop jest drugą częścią Trylogii Henryka Sienkiewicza. W skład cyklu, obok Potopu, wchodzą jeszcze Ogniem i mieczem oraz Pan Wołodyjowski. W Trylogii Sienkiewicz przedstawia dzieje Polski od śmierci Władysława IV (1648) po bitwę pod Chocimiem
(1673). Potop ukazuje dzieje Polski podczas najazdu szwedzkiego. Powieść pierwotnie ukazywała się w warszawskim Słowie jako powieść w odcinkach w latach 1884 – 1886.
39. Kmicic, główny bohater Potopu, to wzór bohatera:
a. romantycznego
b. faustowskiego
c. dynamicznego
Odpowiedź: c
Komentarz:
Kmicic jest wzorem bohatera dynamicznego. Przechodzi on w trakcie powieści swoiste przeistoczenie – z typowego Sarmaty hulaki staje się on wzorowym rycerzem, bohaterem w walce o ojczyznę. Podobnie jak u bohatera romantycznego, przemianę tę symbolizuje zmiana imienia. Bohaterskich czynów dokonuje Kmicic jako Babinicz. Jego nowe wcielenie zyskuje mu serce ukochanej Oleńki, a w nagrodę za bohaterskie czyny król Jan Kazimierz mianuje go starostą upickim.
40. Pod względem gatunkowym Potop to:
a. awanturniczy romans
b. powieść przygodowa
c. powieść historyczna
Odpowiedź: c
Komentarz:
Tak naprawdę Potop trudno jest zakwalifikować jednoznacznie jako powieść historyczną. Jest po trochu zarówno awanturniczym romansem, jak i powieścią przygodową. Sienkiewicz pisząc Trylogię, stworzył nowy typ powieści historycznej, łączącej atrakcyjną awanturniczą fabułę z wątkiem romansowym i realiami historycznymi. Te ostatnie mają jednak w powieści funkcję dominującą. Nie należy zapominać, że Trylogia pisana była ku pokrzepieniu serc, a to oznacza, iż celem przewodnim powieści jest ukazywanie wielkich momentów z dziejów Rzeczpospolitej, by wskrzeszać chwile minionej chwały i budzić na nowo narodowego ducha Polaków.