Tematy nawiązujące do współczesności są na ogół dosyć lubiane. Ten jest jednym z nich. Masz okazję do pochwalenia się swoim dojrzałym spojrzeniem na współczesną politykę polską i zagraniczną, do zwrócenia uwagi na słabości i błędy współczesnych głów państw. Jeżeli nawet polityka jest Twoją pasją, nie zapomnij, że masz przywołać myśli twórców epoki odrodzenia dotyczące władzy. Wybór jest bardzo duży. Gdy któreś ze słów renesansowego autora wydadzą Ci się szczególnie trafne, ponadczasowe i to właśnie je zechcesz zadedykować rządzącym poszczególnymi państwami, koniecznie uzasadnij swój wybór – takiego polecenia nie ma co prawda w temacie, lecz to rozumie się samo przez się.
Jakie myśli renesansowych twórców zadedykowałbyś współczesnym władcom i politykom?
Zacytuj
Przełożonych występy miasta zgubiły
I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły
Przywołaj
Jan Zamojski
Możesz przywołać postać jednego z najważniejszych polityków polskiego renesansu – Jana Zamojskiego. Ten mógłby być wzorem dla wielu współczesnych posłów i senatorów! Oczywiście, niezbędna pewna wiedza historyczna. Oświeceniowy publicysta i reformator przywołuje postać tego wielkiego męża stanu w zaangażowanym politycznie dziele pt. Uwagi nad życiem Jana Zamojskiego.
Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich
Ambicje władców czy brak intuicji politycznej mogą stać się przyczyną upadku nawet najpotężniejszych państw. Sprawujący władzę powinni więc wystrzegać się błędów, starannie opracowywać każdą, nawet pozornie błahą, decyzję.
Mikołaj Rej
Ksiądz pana wini, pan księdza,
A nma prostym zewsząd nędza
Na pewno pamiętasz słowa wójta, jednego z uczestników dysputy w Krótkiej rozprawie… Ich zatargi i przerzucanie się argumentami mogą trwać w nieskończoność, prawdopodobnie bowiem wcale na tym nie ucierpią. Najwyższą cenę zapłacą prości obywatele. Czy nie wydaje Ci się, że zwlekanie z podejmowaniem ważnych decyzji przez współczesnych posłów, bezowocne i długie obrady sprawiają, że sytuacja przeciętnego obywatela jest gorsza niż mogłaby być, gdyby dane kwestie rozpatrzono szybciej i w bardziej skuteczny sposób? Czy „zawirowania na szczycie” nie bywają przyczyną niestabilnej sytuacji kraju? Współcześni politycy czasem zdają się zupełnie nie brać pod uwagę tych „drobiazgów”…
Jak zacząć?
Zacznij od cytatu – to bardzo efektowne. Inny sposób to podkreślenie, że utwory twórców epoki wcale nie straciły na aktualności. Przeciwnie, z czasem jeszcze bardziej na niej zyskały.
Przykład I
O, nierządne królestwo i zginienia bliskie,
Gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość
Ma miejsca (…) – ale wszystko złotem kupić trzeba.
Te słowa Ulissesa, jednego z bohaterów „Odprawy posłów greckich” Jana Kochanowskiego zadedykowałbym najchętniej wielu współczesnym premierom i prezydentom. I one by chyba wystarczyły za cały komentarz tego, co dzieje się w dzisiejszej polityce. Na tym właściwie mógłbym zakończyć swoją pracę. Wspomnę mimo wszystko o kilku innych ważnych przestrogach i myślach zawartych w dziełach twórców renesansowych.
Przykład II
Brak czasu, przeszkody językowe czy niewiara w to, że pewne dzieła mogą nie tracić mocy mimo upływu kilku wieków – co przeszkadza politykom w czytaniu dzieł renesansowych artystów? Gdyby zechcieli poświęcić lekturze tych utworów czas tracony na beztreściowe spory, rozgrywki, miażdżenie politycznych przeciwników i mówione im złośliwości, szkalowanie ich i oczernianie; współczesna scena polityczna wyglądałaby zupełnie inaczej. Ci, w których rękach spoczywa władza mieliby na uwadze przede wszystkim dobro państwa i obywateli, nie zaś upajanie się własną potęgą, zabłyśnięcie w mediach, wprowadzenie ryzykownych reform, których skutek jest niepewny – może będzie lepiej, a może… jeszcze gorzej. Oto przygotowana przeze mnie lista.
Co w rozwinięciu?
Przykłady proponowanych przez Ciebie utworów, idei poszczególnych poetów i publicystów. Pamiętaj, że nie muszą to być tylko cytaty czy ich parafrazy. Możesz przywołać ogólne idee zawarte w dziełach np. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego. Bardzo ważne, byś umotywował swój wybór akurat takich a nie innych dzieł.
Możesz skupić się tylko na jednym, wybranym dziele (lecz musisz wtedy znać je bardzo dobrze!) lub na jednym tylko autorze. Możesz wybrać także kilka dzieł – nie wolno jednak przesadzić z ilością, nie przywołuj więc wszystkich renesansowych dzieł politycznych, które pamiętasz.
Co w rozwinięciu?
Umotywowane i opatrzone komentarzem idee zawarte w dziełach poszczególnych twórców, takich jak:
Andrzej Frycz-Modrzewski
Jako wzór idealnego władcy ten wielki humanista stawia Boga i sumienie. Wybór pierwszego wydaje się jak najbardziej naturalny i zrozumiały, wybór drugiego jest zastanawiający. To dobry pretekst do rozważenia roli sumienia w podejmowanych współcześnie decyzjach politycznych. Andrzej Frycz-Modrzewski prezentuje także obraz idealnego państwa. Najkrótsza definicja idealnego państwa: idealne państwo to takie, w którym każdy obywatel jest spokojny, szczęśliwy i zadowolony. A do tego jeszcze przecież daleka droga! Sporo miejsca w swych rozważaniach poświęca konieczności zrównania obywateli w obliczu prawa, domaga się takich samych kar za takie samo przestępstwo dla wszystkich, niezależnie od statusu. To dobry pretekst do skomentowania sytuacji w sądownictwie. W większości państw panuje ustrój demokratyczny i obywatele mają takie same prawa. Ale czy tak jest naprawdę? Czy nie znamy przypadków nadużywania immunitetu poselskiego i chronienia tych, którzy sprawują jakieś ważne funkcje w państwie? Czy nie uchodzi im płazem więcej niż przeciętnemu obywatelowi?
Współcześni politycy powinni także większą wagę przywiązywać do spraw związanych z edukacją – według tego myśliciela niezwykle ważnej – im lepiej wyedukowani obywatele (sam był przykładem jednego z najbardziej wykształconych ludzi w ówczesnej Polsce!), tym lepiej się dzieje w państwie. Możesz też wspomnieć o jego stosunku do wojen – irenista i pacyfista, dopuszczał tylko wojny obronne i był zdecydowanym przeciwnikiem wojen zaborczych. Najbardziej poszkodowani są w nich zwykli ludzie, wcale w dany konflikt niezaangażowani, którzy padają ofiarą ambicji politycznych (dyktatorskich?) władców.
Jan Kochanowski
Niech szczepi między ludźmi dobre obyczaje;
Niechaj czyni porządek, rozterkom zabiega,
Praw ojczystych i pięknej swobody przestrzega
– to cytat z Pieśni IXX z Ksiąg wtórych. Jest to utwór o charakterze filozoficzno-refleksyjnym, którego przytoczony fragment mógłby funkcjonować jako credo współczesnych polityków. W swoich rozważaniach weź także pod uwagę Odprawę posłów greckich. W pieśni chóru Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie… podkreślona jest ogromna odpowiedzialność tych, którzy sprawują władzę – odpowiedzialność nie tylko przed narodem i przed przyszłymi pokoleniami, ale i przed własnym sumieniem, i Bogiem! Prawda, że sprawujący władzę często o tym zapominają? Traktują ją jako możliwość zaspokojenia swoich ambicji albo wielką przygodę życiową, swoje pięć minut. Im właśnie można zadedykować tę pieśń.
Piotr Skarga
Porównuje Polskę do okrętu, który zaczyna tonąć – tymczasem nikt nie myśli nawet o tym, by go ratować! Za to dużo energii wkładają wszyscy w ratowanie własnego dobytku. Skutek będzie taki, że okręt pójdzie na dno, a my razem z nim…
Niccollo Machiavelli
Jeśli z natury jesteś przekorny i masz temperament polemiczny, nie skupiaj się na proponowanych wcześniej utworach, lecz przywołaj właśnie to dzieło. Książę to utwór kontrowersyjny dla współczesnych Machiavellemu (w Polsce renesansowej przyjęte bardzo źle – z oburzeniem i zgorszeniem!); dziś także może budzić – i powinno – wiele emocji.
Masz pełne prawo do takiego wyboru, jeśli choć w części zgadzasz się z poglądami renesansowego myśliciela. Będziesz oryginalny, a Twoja praca wyróżniać się będzie na tle innych. Możesz być pewien, że Odprawę posłów greckich przywołają wszyscy, zaś Księcia nikt lub prawie nikt. A przecież to jedno z najważniejszych chyba dzieł europejskiego renesansu; w dodatku silnie związane z polityką, z tematem pracy.
Idealny władca (idealny polityk) powinien mieć w sobie coś z lisa i coś z lwa. Lew, jak wiadomo, symbolizuje majestat i silną władzę, lis – podstęp. Uciekanie się do podstępów jest dozwolone, o ile posłuży ono dobru państwa. Właśnie dobro państwa powinno być dla sprawującego władzę naczelnym, często nawet jedynym, kryterium. Cel uświęca środki, a jest on w tym wypadku przecież wzniosły i jak najbardziej słuszny – trzeba więc odrzucić skrupuły. Rządzenie państwem wymaga twardego charakteru – nie ma miejsca na sentymenty, pobłażanie obywatelom, „rozpieszczanie” ich łaskawością i miłosierdziem. Zdobycie szacunku poddanych nie jest łatwe, a utrzymanie go – jeszcze trudniejsze. Aby to osiągnąć, trzeba dążyć do tego, by obywatele w jakimś stopniu bali się sprawującego władzę i mieli świadomość tego, że nie przymknie oczu nawet na drobne wykroczenia.
Jak zakończyć?
Recepta na zakończenie jest bardzo prosta: przywołaj myśl, która wydała Ci się szczególnie cenna, ważna i ponadczasowa.
Przykład
Najbardziej zastanowiły mnie słowa pieśni chóru z „Odprawy posłów greckich” Jana Kochanowskiego: „Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie…”. Wydały mi się niemal odkrywcze! Podobnie jak wielu współczesnych polityków zapomniałem bowiem, jak ważną rolę w polityce odgrywa odpowiedzialność za podejmowane decyzje. Odnoszę czasem wrażenie, że współcześni politycy poproszeni o (szczere!) umotywowanie swoich decyzji udzieliliby odpowiedzi w rodzaju: „myślałem, że tak będzie dobrze”, „wtedy wydawało mi się to słuszne”, „skąd mogłem wiedzieć, jakie będą tego skutki?”, „intuicja mi tak podpowiedziała”, „nie dało się postąpić inaczej”. Tymczasem nawet najdrobniejsza decyzja ma wpływ na życie milionów obywateli, a polityka to nie tylko wielkie rozgrywki i wielkie pieniądze, lecz przede wszystkim odpowiedzialność.