Temat bardzo prawdopodobny na początku opracowywania romantyzmu, czyli w klasie II. Jeszcze nie trzeba znać największych lektur, wystarczają założenia epoki, pasje młodych romantyków i ich wczesna twórczość – Giaur, Cierpienia młodego Wertera czy polska Oda do młodości? Mamy bowiem pisać o wczesnym romantyzmie.
Jakie wzruszenia i podobieństwa do dzisiejszych czasów może odnaleźć współczesny młody człowiek w utworach wczesnego romantyzmu?
Co sprawdza to wypracowanie?
• Czy rozumiesz specyfikę epoki, która poecie i poezji przypisywała ważne funkcje – jakie?
• Czy umiesz wyciągać wnioski z przeczytanych tekstów, uogólniać?
• Czy znasz utwory wczesnego romantyzmu i ich bohaterów?
• Czy potrafisz interpretować teksty romantyczne, odnosząc je do własnego życia, do współczesności?
• Czy umiesz wskazać walory literatury wczesnego romantyzmu?
RADA:
Uwaga! Ograniczenie!
• Mamy pisać tylko o tekstach wczesnego romantyzmu!
• Wzbogać pracę kontrowersyjnym spostrzeżeniem
I dziś spojrzenie na życie nadwrażliwców i samobójców zdominowało sceny. Chętnie oglądamy sztuki o nieprzystosowanych i samobójcach (Kariera sztuk Sarah Kane).
Ważne sformułowania
• bogate życie wewnętrzne bohaterów
• skomplikowana psychika
• świat uczuć
• miłość jako wartość najwyższa
• nonkonformizm
• indywidualizm
• skłonność do autorefleksji
• zainteresowanie metafizyką
Jaką wybrać formę?
Rozprawka czy esej? A może jeszcze inna forma utworu?
• Rozprawka zmusza do uporządkowania materiału, do postawienia wyraźnej tezy. (Budzi nowe wzruszenia? Jakie?)
• Esej pozwala na swobodne rozważanie problemu, pozbawioną rygorów kompozycję, wykorzystywanie różnych odmian języka. Wymaga jednocześnie ciekawych wniosków, twórczego podejścia do problemu, erudycji.
Co łatwiejsze? Odpowiedz na to pytanie samodzielnie. Pamiętaj jedynie, by praca była spójną, logiczną całością z wyodrębnionymi w zapisie kolejnymi częściami (akapity!).
Zwróć uwagę
Nie opisujemy każdego bohatera z osobna, ale stawiamy obok siebie Giaura, Wertera czy Fausta i rozpatrujemy, jak wyglądałby czy działał w naszych czasach. To nadaje pracy pewną lekkość, nawiązanie zaś do Boya-Żeleńskiego podnosi poziom i świadczy o piszącym.
Jak zacząć?
Może od cytatu? Znana jest wypowiedź Anatola France’a, często przywoływana przy takich tematach. Albo zwyczajnie – od refleksji nad tematem, deklaracji, czy rzeczywiście współcześni mogą znaleźć coś wzruszającego w romantyzmie.
Przykład I
„Rozumieć dzieło to stwarzać je w sobie na nowo. Każde pokolenie szuka nowych wzruszeń w dziełach starych mistrzów„. Według Anatola France’a od nas zależy, co odnajdziemy w minionych księgach. Zgadzam się z tym – tylko odczytanie przez potomnych na swój sposób i dla siebie ocala dzieło…
Przykład II
Czy współczesny młody człowiek różni się całkowicie od tego z końca XVIII czy początku XIX w.? Śmiem twierdzić, że nie tak bardzo, i dlatego „dzieła starych mistrzów” są w stanie nas poruszyć. By zrozumieć dzieło, trzeba je odnieść do własnego życia, „stworzyć je w sobie na nowo”. To niekoniecznie trudne – wśród problemów opisywanych przez Byrona czy Goethego niektóre zachowały szczególną aktualność.
Co w rozwinięciu?
Jest co pisać! Najpierw pomyśl i stwierdź, czy założenia młodych romantyków faktycznie do Ciebie przemawiają, czy są Ci obce. Generalnie namawiamy do szukania podobieństw i pracy potwierdzającej temat. Nawet jeśli nie lubisz epoki, nigdy nie jest tak, że nic Ci nie pasuje. Zawsze też można wskazać to, co wzrusza nas jeszcze dziś – i to, co już nie wzrusza. Potem ustal, jak to ułożyć. Czy według znanych Ci lektur? Czy według bohaterów? Najlepiej – według zagadnień, pojęć, które były dla epoki typowe. Przy każdej lekturze sprawdzisz – wzrusza czy nie wzrusza? Jakie to pojęcia? Miłość, bunt, poczucie indywidualności i wyobcowania, poszukiwanie sensu życia…
Oczywiście, na pytanie zawarte w temacie możesz odpowiedzieć, że nie znajduje żadnych.
Jest mało prawdopodobne, by Twój polonista zadrżał z oburzenia, czytając ten sąd. Prawdopodobnie spodziewał się także takich właśnie odpowiedzi. Nie musi wcale dziwić, że współczesnemu nastolatkowi mroczny i tajemniczy Giaur wydaje się dziwakiem i niesympatycznym, mściwym typem, Werter – histerykiem i mięczakiem, zaś Faust człowiekiem, który nie wie, czego chce.
Możesz nie zgodzić się z tezą, że miłość przeżywa się tak samo, jak czynił to Werter. Był za mało aktywny? Za bardzo ckliwy? Nie umiał walczyć o kobietę? Piękna, opiekuńcza i odpowiedzialna Lotta może wydawać się zbyt papierowa.
Wątpliwe też, by tak wielu współczesnych ludzi z powodu nieodwzajemnionej lub straconej miłości zdecydowało się na życie w klasztorze lub samobójstwo. Raczej poszukaliby oni „innych form aktywności” i przeczekali ten zły czas: wyjechali za granicę szlifować język, znaleźli sobie ciekawe hobby, spędzaliby więcej czasu ze swoimi myślami itd.
To wszystko musisz udowodnić, opierając się nie tylko na własnych przemyśleniach, ale i jako takiej (przynajmniej!) znajomości dzieł.
Przykład
Miłość
Romantyczna miłość to wyjątkowe uczucie – nagłe, silne, prowadzące do duchowych cierpień, samobójstwa (Werter) czy zbrodni (Giaur). Czy miłość początku XXI w. jest już inna? Nawet jeśli się do tego nie przyznajemy, wielu z nas tęskni za takim uczuciem, o jakim mówi Giaur. Moda na samobójstwa z miłości na szczęście przeminęła wraz z czasami Wertera, ale to nie znaczy, że one wcale się nie zdarzają. Niebieski frak z żółtymi pantoflami i spodniami zostały zastąpione dziś przez dżinsy, ale sposób przeżywania miłości nie zmienił się aż tak bardzo. A może współczesny Werter trafiłby do psychologa, który leczyłby go z „toksycznej miłości”? Może współczesna Lotta odważyłaby się wybrać tego, który był jej duchowo bliższy? Pewnie listy zastąpiliby SMS-ami!
Bunt
To kolejna z cech typowych dla młodego człowieka każdych czasów. Na wiele sposobów świat próbuje niszczyć szczęście jednostki – przez ograniczające ją prawa, konwenanse, podziały społeczne. Dzisiaj są one inne niż 200 lat temu, ale nie zniknęły. Współczesny Giaur byłby może zbuntowanym punkiem. Biednego Wertera wyproszono by dziś z przyjęcia dla biznesmenów. Według Boya-Żeleńskiego przyczyną załamania tego bohatera było właśnie upokorzenie przez arystokratów. Giaur z powieści poetyckiej Byrona buntuje się – zabija Hassana, odrzuca świat, zamykając się w klasztorze. W utworze Goethego widzimy poddanie się, samobójstwo. Współczesny młody człowiek też musi się jakoś określić wobec świata.
Nadwrażliwość i samotność
Każdy z romantycznych bohaterów przeżywa wewnętrzny niepokój, żaden z nich nie potrafi porozumieć się z innymi ludźmi. Werter wycofuje się, mówi: „Wracam w siebie i znajduję świat”. Ucieka w bliskość z przyrodą, w sztukę. Pisze listy do jedynego przyjaciela. Giaur czeka na śmierć w klasztorze, nie widząc sensu życia bez ukochanej Leili. Wypalony wewnętrznie, nie szuka żadnej pomocy. Tragiczną historię swojej miłości i zemsty decyduje się opowiedzieć dopiero na łożu śmierci. Nieustanną aktywność przejawia jedynie bohater dramatu Goethego – Faust, owładnięty żądzą poznania tajemnic świata. Ale on również dochodzi do rozpaczy, gdy uświadamia sobie, jak ograniczone są możliwości poznawcze człowieka. Czy tacy bohaterowie poruszają i dzisiaj? Poczucie osamotnienia współczesnego człowieka może być podobne, choć to częściej „samotność w tłumie”. Może dziś mniej eksponujemy emocje, ale to nie znaczy, że się ich wyzbyliśmy.
Sens życia
Gdzie go szukać? Czy w miłości, jak głosi Giaur? A może w poszukiwaniu prawdy? Prowadzone przez Fausta wieloletnie studia naukowe miały go przybliżyć do tajemnic świata. Po zawarciu paktu z Mefistofelesem cudownie odmłodzony bohater ulega ziemskim rozkoszom. I to marzenie o wiecznej młodości, i to pragnienie użycia znajdziemy także dziś – może nawet w większym stopniu niż kiedykolwiek wcześniej. Losy Fausta mogą być ostrzeżeniem – nie tędy droga do szczęścia. Dopiero działalność dla dobra ogółu przyniosła je bohaterowi dramatu Goethego.
Jak zakończyć?
Podsumowaniem swoich rozważań, jasną odpowiedzią na pytanie zadane w temacie. Co wyszło z naszych rozważań? Że choć czasy inne i zmieniły się obyczaje – pozostało wiele podobieństw. Więc może tak:
Przykład
Jak zatem odpowiem na pytanie postawione w temacie? Że podobieństw między nami a młodymi romantykami jest zadziwiająco dużo! Jesteśmy niemal tacy sami, choć w dżinsach, choć z komórkami w ręku… I nawet jeśli literatura romantyków, jak rzekł Gombrowicz, „nie zachwyca”, to wzruszać może…