Kierunek wybitnie artystyczny – na pewno nie dla każdego. Jak się przygotować do studiów i co musisz wiedzieć?
Konserwator z łaciny conservator znaczy obrońca, a conservare – przechowywać, zachowywać bez uszkodzenia. Pierwszy człon tytułu zawodowego oddaje najlepiej to, czym zajmuje się konserwator-restaurator dzieł sztuki. Jego zadaniem jest przede wszystkim dbać o zabytki, zapobiegać ich niszczeniu, usuwać przyczyny i skutki wszystkich krzywd, jakich doznały na przestrzeni wieków. Konserwatora i lekarza łączy tu zasada „Primum non nocere” ? po pierwsze: nie szkodzić. Porównanie zawodu lekarza i konserwatora zdarza się dość często, gdyż o konserwatorach w dużym uproszczeniu można mówić jako o lekarzach zabytków. Obie profesje są zawodami zaufania społecznego, natomiast, jak mówią studenci konserwacji, różnią się tym, że błąd lekarza ukryje ziemia, z błędu konserwatora będą się śmiały następne pokolenia. Drugi człon tytułu zawodowego konserwatora-restauratora, odnosi się do umiejętności przywracania zabytkom dawnej świetności. Restauracja polega najczęściej na przywróceniu walorów estetycznych obiektu.
Specjalizacje
Konserwacja i restauracja dzieł sztuki jest kierunkiem skierowanym do młodych ludzi mających zdolności plastyczne i manualne, cierpliwych, pracowitych i zainteresowanych bezpośrednim kontaktem z historią materialną. A oto przykłady specjalizacji:
– konserwacja i restauracja malarstwa i rzeźby polichromowanej
Ta specjalizacja skierowana jest do osób zakochanych w malarstwie, wrażliwych na kolor. Studenci pracują tu z obrazami sztalugowymi na podobraziu drewnianym i płóciennym, rzeźbą drewnianą polichromowaną oraz malarstwem ściennym. Studia na tej specjalizacji dają możliwość zetknięcia się z obrazami największych mistrzów i odkrywania warstw malarskich, które przez wieki nie widziały światła dziennego. Kto wie, ile jeszcze malowideł gotyckich, barokowych czy secesyjnych kryje się w naszym kraju pod warstwami przemalowań?
– konserwacja i restauracja papieru i skóry
Tu najlepiej odnajdą się ci, których fascynują znaleziska archeologiczne, fani starych inkunabułów, miłośnicy ksiąg, atlasów, map i kurdybanów. Podczas studiów pracować będą najczęściej z książkami, mapami, grafikami, pastelami, siodłami i kurdybanami. Zdarzają się też wachlarze, plakaty, obiekty kultowe: tybetańskie tanki
(flaga modlitewna, obraz sakralny przedstawiający Buddhę, wielkich nauczycieli duchowych, bóstwa, sceny z życia Buddhy lub mandale), Tory (pięć pierwszych ksiąg Biblii, spisanych ręcznie na białym zwoju wykonanym z jagnięcej skóry. Święta księga judaizmu). Studia tutaj mogą zaskoczyć i umożliwić pracę z naprawdę wyjątkowymi obiektami, np. nosorożcem sprzed kilkunastu tysięcy lat.
– konserwacja i restauracja rzeźby kamiennej i elementów architektonicznych
Studiowanie na tej specjalizacji będzie spełnieniem marzeń tych, którzy nie boją się prac na dużych wysokościach, przedkładają formę przestrzenną nad efekty malarskie, są na tyle silni, by pracować z kamieniem, a zarazem na tyle delikatni, by poradzić sobie z porcelaną. W czasie studiów pracować będą z płytami nagrobnymi, epitafiami, rzeźbami, ceramiką, metalem i wielkimi dziełami architektury.
Niezależnie od wyboru specjalizacji, wszyscy studenci pracują z kilkusetletnimi zabytkami.
Tok studiów, czyli co musi umieć konserwator i restaurator.
Każdy konserwator musi mieć szereg umiejętności niezbędnych do pracy z obiektem zabytkowym. Zdobywa je podczas sześciu lat studiów jednolitych magisterskich. Na UMK w tym czasie odbywa się 5535 godzin zajęć, z czego niecałe 1000 – to wykłady. W praktyce, pomiędzy pierwszym a piątym rokiem studiów, tygodniowo odbywa się ponad 40 godzin zajęć, z czego większość to obowiązkowe ćwiczenia. Sprawozdania z ćwiczeń, dokumentacje konserwatorskie, prace seminaryjne czy artystyczne pochłaniają sporą część czasu, który pozostaje studentowi wieczorem i w weekendy. Do tego, aż do czwartego roku studiów, w wakacje odbywają się trwające cztery tygodnie praktyki terenowe. By zakończyć edukację, każdy student zobowiązany jest do wykonania dyplomu konserwatorskiego (samodzielnej konserwacji i restauracji dzieła sztuki znajdującego się w bardzo złym stanie) i napisania pracy magisterskiej dotyczącej zagadnień konserwatorskich lub technologicznych.
Dyplom otrzymuje się po obronie obiektu dyplomowego i pracy magisterskiej.
Zdaniem studentki:
Konserwacja jest nauką interdyscyplinarną, dlatego studenci biorą udział w zajęciach artystycznych (rysunek, malarstwo, rzeźba, anatomia plastyczna), wykładach z historii sztuki, chemii, mikrobiologii, metodyki konserwatorskiej, techniki i technologii malarskiej (omawiana jest budowa dzieł sztuki, techniki malarstwa dawnego, wykonywana jest kopia malarska lub rzeźbiarska oraz złocenia), materiałoznawstwa pigmentów i wielu innych. Wiedza teoretyczna zawsze poparta jest ćwiczeniami. Podczas zajęć z pracowni konserwacji studenci pracują z obiektami zabytkowymi, przeprowadzają przy nich pełny zakres prac konserwatorsko-restauratorskich. Podczas ćwiczeń z technologii malarskich uczą się rozpoznawać elementy składowe dzieła sztuki, między innymi identyfikować spoiwa, pigmenty, barwniki i folie pozłotnicze oraz oznaczać gatunki drewna i typy kamienia. Podczas zajęć z kopii wykonują, zależnie od specjalizacji, kopie rzeźbiarskie, iluminatorskie lub malarskie (po jednej z każdego okresu historycznego). Podczas ćwiczeń z historii sztuki studenci uczą się sporządzać prawidłowe opisy dzieł sztuki, poznają ikonografię oraz terminologię specjalistyczną. Na ćwiczeniach z chemii poznają właściwości środków, z którymi będą pracować, i ich wpływ na materiały, a na mikrobiologii ? wszystkie organizmy żywe, które mogą zaatakować tkankę zabytku oraz skuteczne metody walki z nimi. To oczywiście tylko przykłady zajęć, które odbywają się na konserwacji i restauracji dzieł sztuki. Pokazują one jednak dobrze, jak szeroką wiedzą i umiejętnościami praktycznymi musi dysponować konserwator dzieł sztuki.
Perspektywy po studiach
Polscy konserwatorzy-restauratorzy dzieł sztuki cieszą się opinią jednych z najlepszych w świecie. Oprócz pracy z obiektami zabytkowymi w prywatnych lub muzealnych pracowniach konserwatorskich wspomagają swoją wiedzą ośrodki badawcze i naukowe w kraju i za granicą. Pracują jako kopiści i eksperci od autentyczności dzieł sztuki. Ze względu na ograniczoną liczbę specjalistów i rosnące nakłady państwa polskiego oraz Unii Europejskiej na dziedzictwo kulturowe, prawie każdy absolwent może znaleźć pracę w zawodzie.
Gdzie na studia:
Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Wydział Sztuk Pięknych, specjalizacje:
– konserwacja i restauracja malarstwa i rzeźby polichromowanej
– konserwacja i restauracja papieru i skóry
– konserwacja i restauracja rzeźby kamiennej i elementów architektonicznych
ASP w Warszawie, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, specjalizacje:
– konserwacja i restauracja malarstwa i rzeźby polichromowanej
– konserwacja i restauracja książki, grafiki i skóry zabytkowej
– konserwacja i restauracja rzeźby kamiennej i elementów architektury
– konserwacja i restauracja tkaniny zabytkowej
ASP w Krakowie, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki dzieł sztuki, specjalizacje:
– konserwacja malarstwa
– konserwacja rzeźby