Temat należy do grupy raczej lubianych przez uczniów. Pozwala na dość dużą swobodę – choć nie obejdzie się bez przywołania wybranych bohaterów literackich, możesz także podzielić się własnymi refleksjami. Dlaczego młodość jest tak ważnym etapem w życiu człowieka? Dlaczego romantycy (a także współcześni pisarze) tak chętnie bohaterami swoich dzieł czynią ludzi młodych? Co ich pociąga w młodości? Na te wszystkie pytania możesz starać się odpowiedzieć.
„Młodości! orla twych lotów potęga, jako piorun twoje ramię.” (Adam Mickiewicz). Dlaczego bohaterami literatury romantyzmu są tak często ludzie młodzi?
Ważne utwory
• Cierpienia młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego
• Oda do młodości, Dziady i Polały się łzy… Adama Mickiewicza
• Kordian Juliusza Słowackiego
Zauważ
Kult młodości bywa zasygnalizowany już w tytule dzieła: weźmy np. Odę do młodości Adama Mickiewicza i Cierpienia młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego.
Bohaterowie romantyczni często są młodzi, zbuntowani, często postrzegają świat w tonacji czarno-białej i nie są skłonni do kompromisu. Nie kierują się chłodną kalkulacją ani rozsądkiem, lecz emocjami. Dlatego często przegrywają… Dużą rolę w konstrukcji bohatera romantycznego odgrywał bunt przeciwko starszemu pokoleniu, przeciwko wartościom, którym hołdowali ich ojcowie. Motyw buntu pokoleniowego można znaleźć w preromantycznych Zbójcach Fryderyka Schillera – Karol Moore buntuje się przeciwko okrutnemu ojcu i zostaje przywódcą bandy zbójeckiej, która odbiera bogatym i rozdaje biednym.
Jak widzimy, pisanie o ludziach młodych – ze względu na ich indywidualizm, skomplikowaną psychikę i skłonność do popadania ze skrajności w skrajność – nie było wcale zadaniem łatwym. Przeciwnie, było to duże wyzwanie.
Jak zacząć?
Pierwszy sposób to przywołanie młodych bohaterów dzieł romantycznych. Drugi – wstępne rozważania na temat tego, co tak bardzo pociąga w młodości (specyficznej „epoce” w życiu człowieka) autorów, którzy piszą o młodych – ich problemach, radościach i rozterkach.
Przykład I
Kordian, Werter, Gustaw-Konrad i wielu innych – wszyscy oni są młodymi ludźmi. W literaturze romantycznej (bardzo często), nawet gdy mamy do czynienia z człowiekiem już dojrzałym, autorzy sporą część opowieści o ich losach poświęcają młodości bohaterów, która na ogół miała olbrzymi wpływ na ich dorosłe życie. Popełnione błędy, powzięte decyzje i przeżyte chwile szczęścia nie pozostały bez echa. Tak było choćby w przypadku Giaura, tytułowego bohatera powieści poetyckiej George’a Byrona i Jacka Soplicy, bohatera „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza.
Przykład II
Młodość to czas pierwszych poważnych decyzji, wielkich przyjaźni i wielkich miłości, krystalizowania się światopoglądów. To czas burzliwy i trudny, mimo to jednak piękny. Starsi najchętniej i z największym rozrzewnieniem wspominają przecież czas dzieciństwa i młodości… Nie tylko romantycy upodobali sobie młodość – także w literaturze współczesnej możemy obserwować jej triumf. Młodzi autorzy, niewiele starsi od nas, tacy jak Agnieszka Drotkiewicz, Dorota Masłowska, Mirek Nahacz, ukazują różne światy młodych ludzi. Czy taka literatura jest potrzebna? Myślę, że tak, nawet bardzo.
Uwaga!
Dobry pomysł na wstęp to wyjście od cytatu, który pochodzi oczywiście z Ody do młodości. Skomentuj go i zinterpretuj.
Powołaj się na autorytet
Naprawdę, każdy kto się w Norwidzie z dobrą wolą rozczytywał, zna to doświadczenie, że jakiś utwór, który mu się wydawał (…) nie dość jasny, po głębszym wniknięciu, po lepszym zapoznaniu się ze stylem i światem wyobrażeń poety rozjaśniał się całkowicie; podobnie jak zna inne doświadczenie, że utwór „bardzo prosty” ujawniał po pewnym czasie perspektywy zrazu nie dostrzegane i nie przeczuwane.
Wacław Borowy
Norwid jest nadal poetą nieznanym.
Mieczysław Jastrun
Twórczość Norwida nie rozumiana i zapomniana przez współczesnych, jest całkowicie odmienna od twórczości Mickiewicza, Słowackiego czy innych romantyków polskich. Jest to poezja na wskroś intelektualna, filozoficzna, przeznaczona nie dla szerokich mas, ale dla „kasty wiednej”, czyli wykształconej, wymagająca od czytelnika dużego nieraz wysiłku myślowego.
Zofia Bogusławska
Co w rozwinięciu?
Przede wszystkim zastanów się, dlaczego młodość jest tak ważnym okresem w życiu człowieka. Jeszcze ważniejszy temat do rozmyślań to próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, dlaczego młodość jest tak ważnym motywem literackim.
Młodość to czas, kiedy:
• Buntujemy się przeciwko starym porządkom
• Szukamy własnej drogi życia, próbujemy określić najważniejsze dla nas wartości
• Poznajemy świat i ludzi
• Przeżywamy pierwsze miłości – na ogół bardzo silnie przeżywane
• Nawiązujemy przyjaźnie, które mogą przetrwać całe życie
• Bardzo silnie przeżywamy wszystkie emocje – zarówno pozytywne, jak i negatywne
Jak widzisz, to bardzo ciekawy okres w życiu człowieka. Dojrzewanie to na pewno czas trudny i bolesny, przysparzający wielu cierpień, ale także niezmiernie ważny. Zdarzają się w nim chwile tak piękne, że można wątpić, aby powtórzyły się kiedykolwiek…
Co jeszcze może pociągać autorów w młodych ludziach? Ich idealizm, zapał, wiara w możliwość zmiany świata.
Uwaga!
Te wszystkie rozważania mogą być bardzo ważnym elementem Twojej pracy, nie możesz jednak zapomnieć o ważnych dziełach, takich jak:
• Oda do młodości Adama Mickiewicza
Zaskorupiały świat starych, zgorzkniałych i niechętnych wszelkim zmianom, nie jest nie do pokonania. Ci starzy nie pasują do świata, który pragną zbudować młodzi; ich porządek to „obszar gnuśności zalany odmętem”. Oni sami zaś przypominają… „jakiś płaz w skorupie”. Młodość jest jednak zdolna ruszyć planetę „z posad świata”. Aby tego wszystkiego dokonać, młodzi powinni być odważni, niezłomni, pełni zapału. Młodzieńczy optymizm nie wystarcza – konieczna jest praca nad sobą (A ze słabością łamać uczmy się za młodu!).
Zastanów się, czy ten utwór może zawierać przesłania ważne także dla współczesnych młodych ludzi, dla Ciebie i Twoich rówieśników.
• Dziady Adama Mickiewicza
Bohater Dziadów, Gustaw-Konrad, przeżywa w młodości wielką, nieszczęśliwą miłość, zakończoną próbą samobójczą. Przechodzi także przemianę wewnętrzną – z nieszczęśliwego, żyjącego wspomnieniami i poczuciem pustki po rozstaniu z ukochaną chłopaka, zmienia się w wrażliwego patriotę. Czy to mało? Ma wszystkie typowe cechy młodości: zapał, idealizm, ale także młodzieńczą dumę i pychę. Jak wszyscy młodzi, jest indywidualistą niezwracającym uwagi na głos zdrowego rozsądku.
• Polały się łzy… Adama Mickiewicza
Mamy do czynienia z dojrzałą refleksją człowieka, który z perspektywy upływającego czasu patrzy na własne życie, dokonania i postawy. Całe życie zostało zamknięte w trzech krótkich formułach: dzieciństwo sielskie, anielskie, młodość górna i durna, zaś wiek męski to wiek klęski. Czy zawarta tam ocena młodości na pewno jest negatywna? Wszak przyświecały jej wysokie cele, choć rzecz jasna, trudno było w niej ustrzec się od błędów.
• Kordian Juliusza Słowackiego
Tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego to postać, na którą być może powinieneś zwrócić szczególną uwagę. Dojrzewanie bohatera jest bardzo trudne i bolesne. Ten młody człowiek przeżył mnóstwo rozczarowań (przykładem może być niespełniona miłość do Laury). Gdy zetknął się z brutalnością i okrucieństwem świata, nie zawsze umiał sobie z nimi poradzić. Każdą porażkę przeżywał bardzo boleśnie. Być może Kordian jest bardziej „prawdziwy” niż Konrad – przeżywa o wiele więcej rozterek i towarzyszy mu charakterystyczny dla młodych ludzi „jaskółczy niepokój”.
• Cierpienia młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego
Werter, jak większość młodych ludzi, popełnia błędy. Jego postawa była przyczyną miłosnej afery – związany z jedną z sióstr rozkochał w sobie drugą i z tego powodu musiał wyjechać na prowincję. Tam jednak dochodzi do jeszcze większej tragedii, której jedną z przyczyn może być „buntownicza krew” Wertera, jakiej ten przyznaje się w liście do przyjaciela. Jest zdecydowanym wrogiem obowiązujących norm i konwenansów(jak większość młodych ludzi!). Męczą go i sprawiają mu ból nawet ograniczenia towarzyskie. Przyczyną jego samobójstwa jest chyba nie tylko nieszczęśliwa miłość, ale także nieumiejętność radzenia sobie w świecie postrzeganym jako zwyrodniały i rządzony dziwacznymi, okrutnymi prawami.
Jak zakończyć?
Odpowiedz, czy „portrety psychologiczne” młodych ludzi sporządzone przez twórców romantyzmu mogą być ważne także dla współczesnych czytelników?
Przykład
Trudno jest być młodym… To akurat wiem z własnego doświadczenia. Niejednokrotnie zdarzyło mi się czytać niektóre fragmenty dzieł romantyków polskich i obcych z prawdziwym podziwem. Jak bezbłędnie udało im się oddać wszystkie rozterki i niepokoje tego etapu w życiu człowieka. Piszą o tym z prawdziwym znawstwem (oczywiście, niektóre sytuacje z życia młodych bohaterów ukazane są z pewną przesadą), w czym – moim zdaniem – nie dorównuje im większość współczesnych psychologów zajmujących się dojrzewaniem. Nieprawdą jest, że Kordian czy Werter wydają nam się obcy i sztuczni – ja i moi rówieśnicy rozumiemy ich czasem bardzo dobrze.